Ο Τραμπ έχει οπωσδήποτε αναποδογυρίσει τη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής...
του Δρ. Πέτρου Βαμβακά
Η πρόσφατη δολοφονία του στρατηγού Σουλεϊμανί, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως η τελευταία φάση εντός του πλαισίου του συνεχιζόμενου παιχνιδιού που ξεκινάει από το 2001, ή το 1979 ή το 1953, ανάλογα με την ιστορική σας οπτική γωνία.
Καθώς ο πόλεμος στη Συρία φτάνει στο τέλος του, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να επανισορροπίσουν την περιοχή και να δημιουργήσουν ένα νέο ισοζύγιο. Το Δόγμα Τραμπ αποτελείται από μια σειρά ανορθόδοξων μονομερών ενεργειών, ξεκινώντας από την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και φτάνοντας στην απόλυτη υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας, άσχετα από τις ενέργειες της τελευταίας. Επιπρόσθετα, ο πρόεδρος Τραμπ έχει υποστηρίξει τη δημιουργία ενός ενεργειακού άξονα μεταξύ του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας, εγκλωβίζοντας στην πράξη την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο και καταδικάζοντας τις τουρκικές αποφάσεις και τη συνεργασία με τη Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα επέτρεψε στην Τουρκία να εισβάλλει, να καταλάβει και να δημιουργήσει μια ζώνη εντός της Συρίας. Τέλος, η αμερικανική κυβέρνηση προσπαθεί να ξαναπεριορίσει το Ιράν, αφού αυτό είχε ωφεληθεί από την αμερικανική επέμβαση στην περιοχή από το 2001 και ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους.
Το Ιράν είναι η σημαντικότερη χώρα της περιοχής λόγω της ιστορίας, της τοποθεσίας, των φυσικών του πόρων, του μεγέθους και του πληθυσμού του, και οπωσδήποτε το κράτος με τη μεγαλύτερη δυναμική ώστε να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη. Επιπλέον, το Ιράν λειτουργεί ως «κράτος-κλείδα» που συνδέει ή εμποδίζει στην περιοχή από την ανατολή στη δύση και από τον βορά στον νότο, συνδέοντας την ανατολική με την κεντρική Ασία και εμποδίζοντας τη Ρωσία από τον Ινδικό Ωκεανό. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι τόσο η κυβέρνηση Ομπάμα, όσο και αυτή του Τραμπ συμφωνούν στη στρατηγική που θεωρεί σημαντική την ύπαρξη ενός φιλικού Ιράν ωστόσο, φαίνεται πως η διαφωνία έγκειται στο πώς αυτός ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί. H επαναπροσέγγιση με το Ιράν που επιχείρησε ο Πρόεδρος Ομπάμα έγινε στο τέλος μιας επιθετικής αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία συμπεριελάμβανε τη δολοφονία του Οσάμα Μπιν Λάντεν τον Μάιο του 2011, προκαλώντας την εποχή εκείνη την έντονη δυσαρέσκεια του Πακιστάν. Η κυβέρνηση Ομπάμα πολλαπλασίασε τη χρήση των χτυπημάτων με drone καθώς και την αδιάκριτη δολοφονία «αντιπάλων μαχητών» από την Υεμένη μέχρι το Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Τραμπ συνέχισε την πολιτική όμως έχει αλλάξει δραστικά τις τακτικές χρησιμοποιώντας την ήδη διαφημισμένη του περσόνα ενός «αρχηγού» με γρήγορο «πιστόλι»: «Απολύεσαι!». Ο Τραμπ, έχοντας καθιερώσει τα διαπιστευτήρια ότι είναι απρόβλεπτος και υποδυόμενος τον «κακό μπάτσο» σε αντίθεση με τον «καλό μπάτσο» του Ομπάμα, κάνει τον ίδιο και τις ΗΠΑ να φαίνονται πιο επικίνδυνοι ως αντίπαλοι, καθώς συνεχώς θέτει τα όρια ενός «παιχνιδιού του κοτόπουλου» (Σ.τ.Μ: από τη Θεωρία των Παιγνίων). Χρησιμοποίησε ακριβώς την ίδια τακτική και με τη Βόρεια Κορέα, που οδήγησε τελικά στο να συναντήσει τον Κιμ Γιονγκ Ουν δύο φορές, η μια εξ' αυτόν εντός της Βορείου Κορέας. Ένα παιχνίδι κοτόπουλου που από την ίδια τη φύση των διακυβευμάτων και από τις πιθανότητες ενός ατυχήματος είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, αλλά μπορεί να είναι και εξαιρετικά επικερδές. Καθώς η χρησιμότητα του Ιράν και του στρατηγού Σουλεϊμανί έφτασε τα όριά της στη Συρία απέναντι στον ISIS, οι ΗΠΑ προσπαθούν τώρα να περιορίσουν το πεδίο δράσης του Ιράν, πριν εγκαθιδρυθεί το νέο status quo με ένα πιο φιλικό Ιράν.
Παρά το γεγονός ότι η επίθεση με drone εναντίον του Σουλεϊμανί μπορεί να επιφέρει ερωτήματα περί δεοντολογίας, ηθικής και νομιμότητας, οι ΗΠΑ από το 2001 έχουν χρησιμοποιήσει κάθε απαραίτητο μέσο ώστε να απαντήσουν εντός του πλαισίου του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Φαίνεται ότι στη θεωρία των παιγνίων του 2020, στη μεγάλη σκακιέρα του 21ου αιώνα, παίζεται ένας αγώνας σκακιού με κανόνες UFC (Ultimate Fighting Championship - Υπέρτατου Πρωταθλήματος Πάλης).
Υπάρχουν τρεις άξονες που έχουν διαμορφωθεί κατά την τελευταία δεκαετία στην περιοχή οι οποίοι τώρα επισημοποιούνται. Η δημιουργία αξόνων και των ισορροπιστικών δυνάμεων τοποθετεί την περιοχή σε ένα θεωρητικό πλαίσιο παιγνίου μηδενικού αθροίσματος στη σκακιέρα. Για πρώτη φορά εδώ και αιώνες υπάρχουν πολλαπλοί παίκτες (κρατικοί και μη κρατικοί) που αντιμάχονται για τη θέση τους. Περιφερειακοί παίκτες όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Τουρκία αντιλαμβάνονται ένα πρωτοφανές περιβάλλον όπου ο Αραβικός κόσμος βρίσκεται σε αποδιοργάνωση χωρίς ξεκάθαρη ηγεσία, οι ΗΠΑ είναι πιο αδύναμες, η Βρετανία βλέπει την έξοδο, η ΕΕ είναι αποπροσανατολισμένη, ενώ η Κίνα είναι νεοαφιχθείσα. Ένας αριθμός μη κρατικών παικτών εμφανίζονται στην περιοχή με επίκεντρο την ενεργειακά και τα εμπορικά συμφέροντα. Σε τελική ανάλυση, η σημασία της περιοχής για την ευρύτερη γειτονιά αυξάνεται, καθώς η Ασία, η Αφρική και η Ευρώπη συνδέονται από την Ουκρανία μέχρι τη Σομαλία.
Η επίθεση με drone από τις ΗΠΑ στη Βαγδάτη την Πέμπτη, έφερε στο προσκήνιο τη συνεχιζόμενη ανανέωση των ισορροπιών στην περιοχή που ξεκινά από την Ανατολική Μεσόγειο και εκτείνεται ανατολικά μέχρι το Αφγανιστάν και από την Ουκρανία στον Βορρά στον μέχρι την Υεμένη και τη Σομαλία στον Νότο. Ο πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος ξεκάθαρα χρησιμοποιεί μια διαφορετική τακτική προσέγγιση, θα μπορούσε είτε να βάλει φωτιά στην περιοχή, είτε να γίνει ο επόμενος αμερικανός πρόεδρος που θα επισκεφτεί την Τεχεράνη. Σε οποιαδήποτε περίπτωση από αυτές πάντως, έχει οπωσδήποτε αναποδογυρίσει τη σκακιέρα.
* Ο Δρ. Πέτρος Βαμβακάς είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Ανατολικών Μεσογειακών Σπουδών και Αναπληρωτής Καθηγητής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Emmanuel College στις ΗΠΑ.
** Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στο cemmis.edu.gr. Δημοσιεύεται στα ελληνικά στο koutipandoras.gr με τη σύμφωνη γνώμη του αρθρογράφου κ. Βαμβακά και του ΚΕΜΜΙΣ (Κέντρο Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών).
*** Μετάφραση από τα αγγλικά για το Κουτί της Πανδώρας: Αντώνης Ρηγόπουλος
κουτι πανδωρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου