Ποιοι ληστεύουν το χρόνο μας;

του Γιώργου Στάμκου

"Η αποστολή μου είναι να σκοτώνω το χρόνο και η δική του να με σκοτώνει με τη σειρά του. Καλά είναι μεταξύ δολοφόνων”. E. M. Cioran

Οι περισσότεροι άνθρωποι τον θεωρούν αμείλικτο εχθρό τους. Κάποιοι, λιγότερο ματαιόδοξοι, τον θεωρούν φίλο και δάσκαλο. Σε κάθε περίπτωση πάντως η σχέση του ανθρώπου με το χρόνο είναι «δολοφονική»: μας σκοτώνει κι εμείς τον «σκοτώνουμε» με τη σειρά μας. Συνήθως τον σπαταλούμε σε ανοησίες και μετά παραπονιόμαστε πως δεν μας είναι αρκετός. Κι εκείνος, με τη σειρά του, μας φέρνει την κάθε στιγμή που περνάει όλο και πιο κοντά στο θάνατό μας. Ο χρόνος είναι ο καλύτερος φίλος, και ταυτόχρονα όμως κι ο χειρότερος εχθρός του ανθρώπου. Φίλος, όταν του δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσει, να ωριμάσει και να εξελιχθεί. Κι εχθρός, όταν του υπενθυμίζει τη ματαιοδοξία του, εφόσον όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα –και φυσικά κι ο ίδιος– υπόκεινται στο φθοροποιό έργο του χρόνου.

Η Τέχνη του Χρόνου

Σε κάθε περίπτωση ο χρόνος μας κυνηγάει με την αμείλικτη ακρίβεια ενός «έξυπνου» πυραύλου. Δεν μπορούμε να τον σταματήσουμε. Δεν υπάρχει περίπτωση να του ξεφύγουμε. Το μόνον που μπορούμε να κάνουμε είναι να τον εκμεταλλευτούμε δημιουργικά. Να αναπτύξουμε δηλαδή μια Τέχνη του Χρόνου. Η τέχνη του χρόνου είναι η τέχνη της ζωής.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς φιλόσοφος για να καταλάβει πως χρόνος ίσον ζωή. Πρέπει λοιπόν να θυμόμαστε πως κάθε φορά που λέμε «δεν έχω χρόνο» είναι σαν να λέμε «δεν έχω ζωή». Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν ψεύτικες ζωές κι αποδέχονται εύκολα να υποβιβαστούν σε κατώτερες υπάρξεις μόνο και μόνο από συνήθεια, ανασφάλεια ή απλά ανικανότητα να αναπτύξουν μια τέχνη του χρόνου. Από την άλλη είναι όνειρο απατηλό και κάθε προσπάθεια για «κυριαρχία» πάνω στο χρόνο. Για να κυριαρχήσουμε στο χρόνο πρέπει να μεταμορφωθούμε σε συνειδητοποιημένες υπάρξεις. Αλλά είναι γεγονός πως δεν μπορούμε να κυριαρχήσουμε στον χρόνο επειδή:

• Δεν γνωρίζουμε επαρκώς τον εαυτό μας.
• Δεν γνωρίζουμε αρκετά την πραγματική φύση και αξία του Χρόνου.
• Αφήνουμε στους άλλους να μας παρενοχλούν –το ίδιο και στον εαυτό μας.
• Δεν σκεφτόμαστε σωστά πάνω στη χρήση του αναντικατάστατου χρόνου μας.

Φιλοδοξούμε να «στρώσουμε» το χρόνο, όπως στρώνουμε το κρεβάτι μας. Αλλά, ως γνωστόν, ο χρόνος δεν είναι κρεβάτι. Δεν μπορούμε λοιπόν να τιθασεύσουμε το χρόνο, αλλά μόνον να τιθασεύσουμε τον εαυτό μας σε σχέση με το χρόνο.

Αν ωστόσο ο χρόνος μοιάζει με κάτι είναι μ’ ένα δωμάτιο. Όλοι έχουμε το ίδιο δωμάτιο, τον ίδιο ακριβώς χώρο –το 24ωρο. Δεν μπορούμε να κτίσουμε παραπάνω, ούτε και να μεγαλώσουμε το χώρο του. Κάποιοι παραγεμίζουν το δωμάτιο τους με ένα σωρό άχρηστα πράγματα, σε σημείο ώστε να δυσκολεύονται να κινηθούν. Κάποιοι άλλοι το αφήνουν εντελώς άδειο και αχρησιμοποίητο. Άλλοι τοποθετούν ακατάστατα τα πράγματά τους κι αισθάνονται έτσι αποπνικτικά. Ορισμένοι τέλος το χρησιμοποιούν έξυπνα, μετατρέποντας την πολυθρόνα σε κρεβάτι και τη βιβλιοθήκη σε γραφείο κ.ο.κ. Με παρόμοιο τρόπο χρησιμοποιούμε και το χρόνο μας.

Κατά διαστήματα μας καταλαμβάνει η διάθεση να «τακτοποιήσουμε» το χρόνο μας, όπως ακριβώς τακτοποιούμε το ακατάστατο δωμάτιό μας. Αρχίζουμε λοιπόν να σημειώνουμε στο ημερολόγιο τις εργασίες και τις υποχρεώσεις μας, ώστε να οργανωθούμε καλύτερα για να εκμεταλλευτούμε τα «κενά» του χρόνου, αλλά και για να ξετρυπώσουμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Αλλά πως να εκμεταλλευτείς κάτι που ουσιαστικά «δεν υπάρχει»; Το παρελθόν «δεν υπάρχει πλέον», το μέλλον «δεν υπάρχει ακόμη». Αυτό που υπάρχει –αν πραγματικά υπάρχει– είναι το Τώρα.

Ασφυκτικά εγκλωβισμένος σ’ έναν χρόνο ουσιαστικά αμετάβλητο, ο σύγχρονος άνθρωπος ένιωσε ανίκανος ν’ αντεπεξέλθει στις ολοένα και αυξανόμενες απαιτήσεις της οικονομίας και κοινωνίας. Έτσι, για το 50% των ανθρώπων του Δυτικού κόσμου, ο χρόνος θεωρείται «αγαθό σε ανεπάρκεια». Η τραγική όμως ειρωνεία είναι πως ενώ όλοι τους παραπονιούνται πως δεν έχουν κάτω από την κυριαρχία τους το σύνολο του χρόνου τους, στην πραγματικότητα ο σύγχρονος τρόπος ζωής είναι αυτός που καταληστεύει τις δημιουργικές τους στιγμές. Έτσι η τηλεόραση και το διαδίκτυο αποδεικνύονται ως οι “μεγαλύτεροι χρονοληστές” που κλέβουν ένα 20-30% του χρόνου μας, αναλόγως με την περίπτωση. Επίσης η αναμονή σε ουρές μας κλέβουν το 5%, η γραφειοκρατία, οι συνεχόμενες μετακινήσεις, η κατανάλωση κ.α. αποτελούν πτυχές της σύγχρονης ζωής, που μας αφαιρούν –και μάλιστα χωρίς ουσιαστική ανταμοιβή– τα πολύτιμα και μη ανανεώσιμα χρονικά μας αποθέματα. Όπως είπε χαρακτηριστικά και ο Μισέλ Σερές: «Στο εξής, όλος ο κόσμος θα έχει ένα ρολόι αλλά κανείς δεν θα έχει χρόνο. Ανταλλάξτε το ένα με το άλλο: δώστε το ρολόι σας και πάρτε το χρόνο σας».

Ο τεμαχισμός της αιωνιότητας σε δευτερόλεπτα, δηλαδή σε χρονολογικά μετρήσιμα μεγέθη, μας «χαλάει» την τελειότητα της κάθε στιγμής. Από την άλλη ο διαλογισμός και η υποκειμενική διαδικασία, μπορεί να «παγώσει» το χρόνο, ακόμη και τον βιολογικό. Έχει υπολογιστεί πως οι άνθρωποι που διαλογίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν βιολογική ηλικία 5 με 12 χρόνια μικρότερη από την κανονική τους. Το βέλος του χρόνου να κινείται πάντα προς τα εμπρός, αργά ή γρήγορα, και το σώμα μας μπορεί να κερδίσει ή να χάσει βιολογικά χρόνια ανάλογα με το πως του φερόμαστε.

Οι πιο μεγάλοι “χρονο-ληστες” του σύγχρονου κόσμου

• Τηλεόραση/οθόνες: Περνάμε κατά μέσο όρο 14 χρόνια της ζωής μας παρακολουθώντας
• την TV ή κοιτώντας σε κάποια οθόνη.
• Ιnterntet: Στις χώρες της Δύσης ο καθένας καταναλώνει 4,5 ώρες ημερησίως σερφάροντας στο διαδίκτυο με αυξητικές -και μάλιστα εθιστικές- τάσεις.
• Κατανάλωση/διαφημίσεις: Συνεχές κοίταγμα και διάβασμα διαφημίσεων, αγορές, ψώνια σε σούπερ μάρκετ, επισκέψεις σε εμπορικά κέντρα, δυσκολία επιλογής προϊόντων, διαφημίσεις και ψώνια μέσω internet.
• Video Games: Θεωρούνται ως ένας από τους μεγαλύτερους “χρονοληστές” του σύγχρονου κόσμου. Δεν είναι γνωστό πόσο χρόνο καταναλώνει ο καθένας μας, καθώς κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Υπάρχουν έφηβοι που κάθονται σχεδόν ένα 24ώρο κολλημένοι στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τρεφόμενοι με junk food και πάσχοντας από μόνιμη έλλειψη ύπνου.
• Γραφειοκρατία και παραμονή σε ουρές στις δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες, ιδιωτικές επιχειρήσεις, αναμονή σε προθαλάμους κλπ.
• Αναμονή σε στάσεις λεωφορείων, σταθμούς τρένων, λιμάνια και αεροδρόμια,πάρκινγκ.
• Απρόβλεπτα τηλεφωνήματα που διαρκούν υπερβολικά.
• Πολιτική της “ανοικτής θύρας”, διαθεσιμότητα και απρόοπτοι επισκέπτες και πωλητές.
• Έλλειψη προγράμματος εργασίας και ακαταστασία στο χώρο εργασίας μας ή έλλειψη σωστής ταξινόμησης στο γραφείο μας ή στον υπολογιστή μας.
• Συγκεχυμένοι στόχοι και προτεραιότητες.
• Συντήρηση κι επισκευή μηχανών και συσκευών που έχουν συχνές βλάβες.
• Διάφορες καθυστερήσεις σε ραντεβού.
• Υπερβολική σημασία στις λεπτομέρειες, καθυστέρηση στην αντιμετώπιση των πραγματικών προβλημάτων.
• Ενδιαφέροντα πολλά και διάσπαρτα κι έλλειψη εστίασης της προσοχής.
• Ελλιπής και ανεπαρκής πληροφόρηση, αναποφασιστικότητα.
• Η αδυναμία του να λες “όχι” εκεί που πρέπει.

Ας μην βιαζόμαστε λοιπόν να ρίξουμε το βάρος στους άλλους, να τους κατηγορήσουμε ως “χρονο-ληστές”, και να τους ενοχοποιήσουμε για την αίσθηση έλλειψης χρόνου που μας διακατέχει μονίμως. Εμείς οι ίδιοι είμαστε, με τις επιλογές μας και την παθητικότητά μας, οι μεγαλύτεροι “χρονο-ληστές” του χρόνου μας και κατ' επέκταση της ίδιας μας της ζωής. Κι εμείς οι ίδιοι μπορούμε πάντα να τακτοποιήσουμε το “χρονο-δωμάτιο” μας...

tvxs