Το προσφυγικό δοκιμάζει τις αξίες και τη δημοκρατία μας

Μέχρι την ανάληψη της διακυβέρνησης η Ν.Δ. είχε για τους πρόσφυγες έναν λόγο αμφίσημο. Αρνητικό για την παραμονή τους στη χώρα αλλά και επικριτικό για την προηγούμενη κυβέρνηση, στην οποία καταλόγιζε ότι μετέτρεψε τις δομές φιλοξενίας σε φυλακές ψυχών. Ο διπλός αυτός λόγος οδήγησε σε διαχείριση του προσφυγικού για την οποία κανένας μας δεν μπορεί να είναι υπερήφανος.

των Παντελή Κυπριανού και Νεκτάριου Στελλάκη

Το παιχνίδι με την κοινή γνώμη

Πολλοί πιστεύουν πως είμαστε λαός φιλόξενος. Ο πατήρ Ευστράτιος και οι γιαγιάδες της Λέσβου, οι εκατοντάδες εθελοντές στα νησιά και την ηπειρωτική χώρα συνηγορούν σ’ αυτό. Από την άλλη, έρευνες κοινής γνώμης, εγχώριες και διεθνείς, δείχνουν το αντίθετο. Τόσο στην έρευνα του αμερικανικού Pew Research Center το 2016, που πραγματοποιήθηκε σε δέκα ευρωπαϊκές χώρες, όσο και σε αυτήν του Ευρωβαρόμετρου το 2017 είμαστε μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα «αρνητικά» ποσοστά στην Ευρώπη. Γύρω στο 55% φαίνεται αρνητικό, αντίθετα με ένα 35% πιο θετικό.

Μια δεύτερη ανάγνωση των μελετών καθιστά συνθετότερη την εικόνα. Αναντίρρητα η πλειονότητα προτιμά την «εθνική μοναξιά» και τον μονόλογο από την πολυπολιτισμική συνύπαρξη και τους απαιτητικούς σύνθετους διαλόγους που αυτή προκαλεί.

Ωστόσο, σε ζητήματα όπως η ένταξη των μεταναστών/προσφύγων και οι «συνθήκες διαβίωσής τους» οι απαντήσεις είναι πιο θετικές, με αποτέλεσμα να τίθενται ερωτήματα για την προαναφερθείσα ξενοφοβία. Ενδεικτικά, σε έρευνα του διαΝΕΟσις το 2019, το 67,9% θεωρεί τις «συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στα ΚΥΤ «κακές/πολύ κακές». Τέλος, οι στάσεις των Ελλήνων επηρεάζονται από τη συγκυρία, το επίπεδο σπουδών, την ηλικία και, βέβαια, την ιδεολογική τοποθέτηση. Αυτό σημαίνει ότι η ματιά μας για τους πρόσφυγες εξαρτάται και από τη στάση των κομμάτων.

Το βάλτωμα της κυβέρνησης και του ΥΠΑΙΘ
«Εις το Αιγαίον Πέλαγος των μεταναστών και των προσφύγων», έλεγε τον Μάρτιο του 2018 ο Οικουμενικός Πατριάρχης, «δοκιμάζονται όμως σήμερον αι ανθρωπιστικαί αρχαί του ευρωπαϊκού πολιτισμού, τα δικαιώματα του ανθρώπου, αλλά και η χριστιανική αγάπη προς τον πάσχοντα συνάνθρωπον». Δύο χρόνια αργότερα όλα δείχνουν ότι αρχές και αξίες ποδοπατήθηκαν.

Σήμερα η κατάσταση είναι τραγική για τους κατοίκους των νησιών και για τους πάνω από 40.000 πρόσφυγες/μετανάστες (μεταξύ τους 9.000 παιδιά σχολικής ηλικίας) σε δομές που προορίζονταν για 5.400. Στις 21/2/2020, ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Φίλιπο Γκράντι δήλωνε για την κατάσταση στα νησιά: «Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι, οι έγκυοι, οι μητέρες που έχουν γεννήσει πρόσφατα, οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά είναι από τους μεγαλύτερους που μπορεί κανείς να δει σε προσφυγικές κρίσεις παγκοσμίως».

Τα πράγματα είναι εξίσου, αν όχι πιο τραγικά στην εκπαίδευση. Θα βοηθούσε το υπουργείο Παιδείας να μας ενημερώσει:

● Πόσα παιδιά σχολικής ηλικίας ζουν σε κάθε ΚΥΤ, Δομή Φιλοξενίας ή σε διαμερίσματα (ESTIA);

● Πόσα παιδιά έχουν εγγραφεί και παρακολουθούν δημόσιο σχολείο;

● Πόσα από αυτά παρακολουθούν ΔΥΕΠ;

● Πόσα νηπιαγωγεία λειτουργούν στα ΚΥΤ και πόσα παιδιά τα παρακολουθούν; Υπενθυμίζεται πως η φοίτηση είναι υποχρεωτική.

● Αν οι περιοχές με πρόσφυγες έχουν συντονιστές Εκπαίδευσης.

● Είναι ή όχι υποχρέωση της χώρας να παράσχει σε όλα τα παιδιά ποιοτική εκπαίδευση [ενδ. Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (4), Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Αρθρο 28), Global Compact for Refugees (68,69)];

● Είναι ή όχι ο διαχωρισμός των παιδιών ανάλογα με το καθεστώς που βρίσκονται (π.χ. πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο) αντίθετος με τις κείμενες διεθνείς συμβάσεις;

● Εχουν οι εκπαιδευτικοί την κατάλληλη κατάρτιση και την απαραίτητη υποστήριξη; Ανταποκρίνεται το ΥΠΑΙΘ στη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών [(COM(2016)377)];

● Το ΥΠΑΙΘ θεωρεί ότι η παρεχόμενη παιδεία στα παιδιά πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο μπορεί να χαρακτηριστεί ποιοτική, ισότιμη και συμπεριληπτική;

● Διαθέτει το ΥΠΑΙΘ σχεδιασμό, προϋπολογισμό και χρονοδιαγράμματα για την ενίσχυση της ένταξης των παιδιών προσφύγων στην εκπαίδευση;

«Το σχολείο είναι εκεί, όπου οι πρόσφυγες έχουν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή», έγραφε ο Φ. Γκράντι τον Σεπτέμβριο του 2019 στην έκθεση «Ανεβάζοντας ταχύτητα: Η εκπαίδευση των προσφύγων σε κρίση». Το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων θεωρεί ότι ανταποκρινόμαστε στην Ιστορία, τον πολιτισμό και τη θρησκευτική πίστη, που καυχιόμαστε ότι διαθέτουμε; Ανταποκρινόμαστε στις υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει ως μέλος της διεθνούς κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης; Προσφέρουμε τη δεύτερη και καθοριστική για τη ζωή τους ευκαιρία στα παιδιά που έχουν προσφύγει σε εμάς;

* Οι Παντελής Κυπριανός και Νεκτάριος Στελλάκης είναι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Πατρών

left